کتاب؛ از تالار وحدت تا قلب مردم/ پاییزِ جاودانه فرهنگ

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، آذرماه ۱۳۷۳ بود؛ پاییز آخرین روز‌های خود را سپری می‌کرد. وقتی برگ‌های زرد و نارنجی همچنان بر شانه‌های خیابان‌های تهران می‌ریختند و هوای سرد و دلنشین، نشانی از آغاز زمستان در خود داشت، پایتخت صحنه‌ای متفاوت را تجربه کرد؛ صحنه‌ای که بوی کاغذ، صدای ورق خوردن کتاب‌ها با شور نویسندگان و خوانندگان درهم آمیخته شده بود. تالار وحدت نیز میزبان رویدادی شد که بوی کاغذ و جوهر را با شور اندیشه و فرهنگ در هم آمیخت و آغازگر «دومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران» شد.

این رویداد، که از ۱۹ تا ۲۵ آذرماه و همزمان با دومین سال دولت سازندگی برگزار شد، نه تنها ادامه یک سنت نوپا، بلکه گامی بلند در مسیر تثبیت جایگاه کتاب به‌عنوان سرمایه‌ای فرهنگی برای جامعه بود.

این هفته، تنها یک مناسبت فرهنگی نبود؛ نمادی بود از دوران تازه‌ای که ایران در آن می‌زیست. دورانی که پس از سال‌های جنگ و دشواری، سازندگی بر همه چیز سایه انداخته بود و کتاب قرار بود روح این سازندگی باشد. وقتی رئیس‌جمهور وقت، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، در کنار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدمصطفی میرسلیم و معاون فرهنگی او، احمد مسجدجامعی در تالار وحدت حاضر شدند، پیام روشنی برای جامعه فرستاده شد: کتاب باید در متن زندگی مردم قرار گیرد.

هفته کتاب دیگر بدل به یک سنتی ماندگار شده بود؛ سنتی که کتاب را از مدرسه تا دانشگاه، از کتابخانه تا محراب، و از خانه‌های کوچک مردم تا تالار‌های باشکوه فرهنگی به یک محور مشترک بدل ساخت.

تجلیل از نویسندگان و بزرگان قلم

در دومین دوره هفته کتاب، خانه کتاب و ادبیات ایران بار دیگر نقش اصلی خود را ایفا کرد. یکی از درخشان‌ترین لحظات این دوره، تجلیل از پدیدآورندگان کتاب‌های شایسته تقدیر یازدهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بود. این مراسم پیام روشنی داشت: نویسندگان و پژوهشگران تنها تولیدکنندگان اثر نیستند، بلکه معماران اندیشه و هویت فرهنگی کشورند.

دانشگاه، دانشجو و کتاب؛ نسل تازه وارد می‌شود

از نکات برجسته این دوره، حضور پررنگ جهاد دانشگاهی در صحنه فرهنگی کشور بود. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی با برگزاری نخستین «کتاب سال دانشجویی»، فرصت تازه‌ای برای نسل جوان فراهم آورد. برای نخستین بار، کتاب‌های نوشته شده توسط دانشجویان ارزیابی و تقدیر شدند؛ اقدامی که امیدی تازه در دل نویسندگان جوان کاشت و نشان داد که کتاب می‌تواند سکوی پرتاب ایده‌ها و اندیشه‌های نو باشد.

کتاب در مدرسه؛ آشتی نسل کودک با کلمات

وزارت آموزش و پرورش نیز دست خالی به این جشن ملی نیامده بود. با اجرای طرح ۱۲۰۰ نمایشگاه کتاب در ۱۲۰۰ مدرسه، فضایی کم‌نظیر برای دانش‌آموزان فراهم شد. راهرو‌های مدارس که پیش‌تر تنها با صدای زنگ تفریح و خنده کودکان پر می‌شد این بار میزبان قفسه‌های کتاب و شوق ورق‌زدن داستان‌ها بودند. این ابتکار، هفته کتاب را از سطح رسمی به دل زندگی روزمره مردم، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، برد.

مسابقه بزرگ کتابخوانی و جلوه هنر

دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی نیز در این دوره ابتکاری تازه ارائه کرد: برگزاری نخستین مسابقه بزرگ کتابخوانی. مسابقه‌ای که شور و هیجان را با مطالعه در هم آمیخت و خانواده‌ها و جوانان را پای یک رقابت فرهنگی کشاند.

در کنار آن، نمایشگاه صحافی و کتاب‌آرایی جلوه‌ای دیگر به هفته کتاب بخشید؛ یادآوری اینکه کتاب نه تنها محتوای درونش، که ظاهر و زیبایی هنری‌اش نیز ارزشمند است.

هر روز با کتابی تازه

هفته کتاب دوم هم با تقویم روز‌های موضوعی برگزار شد.

روز اول (۱۹ آذر): کتاب و کتابخوانی

روز دوم (۲۰ آذر): کتاب، دانشگاه و حوزه

روز سوم (۲۱ آذر): کتاب، کودک و نوجوان

روز چهارم (۲۲ آذر): کتاب، میراث فرهنگی و اطلاع‌رسانی

روز پنجم (۲۳ آذر): کتاب، تولیدکنندگان و پدیدآورندگان

روز ششم (۲۴ آذر): کتاب و کتابخانه

روز هفتم (۲۵ آذر): کتاب و محراب

این تقسیم‌بندی، سبب شد که هر روز گروهی از جامعه احساس کند در این هفته سهمی ویژه دارد. دانشگاهیان، روحانیون، ناشران، کتابداران، کودکان و حتی نمازگزاران، همگی جایگاهی روشن در این تقویم یافتند.

تهران؛ قلب تپنده هفته کتاب

اگرچه برنامه‌ها در سراسر کشور جریان داشت، اما تهران کانون اصلی رویداد‌ها بود. تالار وحدت به نماد این هفته تبدیل شد، اما مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی شهر نیز بی‌نصیب نماندند. از نشست‌های تخصصی گرفته تا نمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها، همه‌جا کتاب در کانون توجه قرار داشت.

صدای پای یک سنت ماندگار و روشنایی‌بخش

دومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، تنها تکرار تجربه نخست نبود؛ گامی بلندتر و پخته‌تر بود. حضور رئیس‌جمهور و وزیران در افتتاحیه، ورود نهادهایی، چون جهاد دانشگاهی، اجرای طرح‌های فراگیر در مدارس، برگزاری نخستین مسابقه ملی کتابخوانی و همه و همه نشان دادند که کتاب دارد جایگاه خود را به‌عنوان یک سنت ملی پیدا می‌کند.

آذر ۱۳۷۳، در آخرین روز‌های پاییز، برگی در تاریخ فرهنگ ایران ورق خورد. برگی که هنوز هم صدای خوشایند و نوستالژیک آن شنیده می‌شود؛ هفته کتاب، بار دیگر ثابت کرد که کتاب می‌تواند چراغ راه یک ملت باشد؛ چراغی که روشنایی‌اش هنوز پس از سه دهه ادامه دارد.