جولان؛ معامله‌ای تحقیرآمیز در سایه فشار واشنگتن و امتیازدهی دمشق
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، دو منبع آگاه به خبرگزاری رویترز اعلام کرده‌اند که اسرائیل پیشنهادی مفصل برای یک توافق امنیتی جدید به سوریه ارائه داده است. این پیشنهاد شامل نقشه‌ای از مناطق غیرنظامی پیشنهادی از دمشق تا جنوب‌غربی و مرز با اسرائیل می‌شود. طبق گزارش، سوریه تحت فشار ایالات متحده در حال تسریع مذاکرات با اسرائیل است تا به توافقی دست یابد که گرچه ممکن است منجر به بازپس‌گیری برخی مناطق اشغالی شود، اما از نظر دامنه بسیار کمتر از یک معاهده صلح کامل خواهد بود.
چهار منبع دیگر به رویترز گفته‌اند که واشنگتن تلاش دارد تا پیش از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در پایان ماه جاری، پیشرفت قابل توجهی در این مذاکرات حاصل شود تا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بتواند یک «دستاورد دیپلماتیک» را اعلام کند. یک مقام وزارت خارجه آمریکا نیز تأکید کرده که واشنگتن از هر تلاشی که به ثبات و صلح پایدار میان اسرائیل، سوریه و همسایگانشان منجر شود، حمایت می‌کند. با این حال، این مقام توضیح نداده که آیا آمریکا قصد دارد در مجمع عمومی سازمان ملل از یک «پیشرفت تاریخی» پرده‌برداری کند یا خیر.
در همین حال، شش منبع آگاه به مذاکرات گفته‌اند که اسرائیل حتی در بلندمدت نیز حاضر به بازگرداندن منطقه جولان نخواهد بود؛ منطقه‌ای که ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش به‌طور یک‌جانبه آن را به‌عنوان بخشی از خاک اسرائیل به رسمیت شناخت. یک مقام سوری نیز به رویترز گفته است که احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه، می‌داند که «هرگونه سازش بر سر جولان به معنای پایان حکومتش خواهد بود» و به تام باراک، نماینده آمریکا، گفته است که توافق امنیتی باید بر پایه خطوط ۱۹۷۴ باشد.
روابط اسرائیل با دولت جدید سوریه، به ریاست احمد الشرع که پس از سرنگونی بشار اسد به قدرت رسید، پرتنش بوده است. در ماه ژوئیه، این تنش‌ها به بمباران دمشق توسط اسرائیل منجر شد. با این حال، دولت ترامپ رویکردی دوستانه‌تر نسبت به الشرع اتخاذ کرده و به‌طور پنهانی تسهیل‌کننده دیپلماسی میان اسرائیل و سوریه بوده است.
محدودیت‌های میدانی و فشار‌های داخلی بر جولانی
واقعیت‌های میدانی گزینه‌های رئیس‌جمهور سوریه را محدود کرده است. از یک سو، حملات اسرائیل و حمایت آن از دروزی‌ها افکار عمومی سوریه را نسبت به هرگونه توافقی سخت‌تر کرده و فشار داخلی بر الشرع را افزایش داده است. از سوی دیگر، تصرفات زمینی اسرائیل در خاک سوریه تهدیدی جدی برای دمشق محسوب می‌شود و نیاز به توافقی برای کاهش تنش را برای الشرع ضروری‌تر کرده است.
یک افسر ارتش سوریه مستقر در نزدیکی مرز با اسرائیل، که نخواست نامش فاش شود، گفته است که گشت‌های ارتش سوریه در جنوب از رویارویی با نیرو‌های اسرائیلی پرهیز می‌کنند؛ نیرو‌هایی که به‌طور مرتب به روستا‌ها یورش می‌برند، خانه‌به‌خانه اطلاعات جمع‌آوری می‌کنند و به دنبال سلاح می‌گردند. موضع اسرائیل با تحولات سویدا نیز تقویت شده است؛ جایی که نیرو‌های سوری به کشتار‌های میدانی و اعدام‌گونه شهروندان دروزی متهم شده‌اند.
دو چهره ارشد دروزی، که به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نامشان فاش شود، گفته‌اند که از زمان درگیری‌های سویدا، اسرائیل به یکپارچه‌سازی جناح‌های متفرق دروزی کمک کرده و تجهیزات نظامی از جمله اسلحه و مهمات در اختیار آنها قرار داده است.
با این حال، هر دو طرف توافق دارند که ثبات در جنوب سوریه برای جلوگیری از بازگشت عوامل محور مقاومت حیاتی است. اسرائیل نیز موافقت کرده که نیرو‌های وزارت کشور سوریه ایست‌های بازرسی در سویدا مستقر کنند.
جزئیات پیشنهاد اسرائیل و روند مذاکرات
به گزارش اکسیوس، سوریه هنوز به پیشنهاد اسرائیل که چند هفته پیش مطرح شد پاسخی نداده و در هفته‌های اخیر روی یک پیشنهاد دیگر کار می‌کند. رون درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل، و اسعد الشیبانی، وزیر خارجه سوریه، قرار است روز چهارشنبه در لندن درباره این پیشنهاد گفت‌و‌گو کنند. در این نشست، تام باراک، نماینده آمریکا که نقش میانجی را ایفا می‌کند، نیز حضور خواهد داشت. این سومین نشست سه‌جانبه از این نوع خواهد بود. منابع آگاه به مذاکرات گفته‌اند که پیشرفت‌هایی حاصل شده، اما توافق نهایی هنوز در دسترس نیست.
توافق امنیتی در حال مذاکره قرار است جایگزین توافق جداسازی سال ۱۹۷۴ میان دو کشور شود؛ توافقی که پس از فروپاشی رژیم اسد و اشغال منطقه حائل در سمت سوری مرز توسط اسرائیل، بی‌اعتبار شد.
به گفته دو منبع آگاه، پیشنهاد اسرائیل بر اساس توافق صلح این کشور با مصر طراحی شده است. آن توافق صحرای سینا را به سه منطقه A، B و C تقسیم کرد و برای هرکدام ترتیبات امنیتی و سطوح متفاوتی از غیرنظامی‌سازی بسته به فاصله از مرز اسرائیل در نظر گرفت.
در پیشنهاد جدید، اسرائیل خواسته‌هایی حداکثری مطرح کرده است؛ از جمله غیرنظامی‌سازی منطقه‌ای وسیع در خاک سوریه و پذیرش منطقه پرواز ممنوع، بدون اینکه در سمت اسرائیلی مرز تغییری ایجاد شود. طبق این پیشنهاد، منطقه جنوب‌غرب دمشق به سه بخش تقسیم می‌شود و سوریه بسته به هر بخش، می‌تواند سطوح متفاوتی از نیرو‌ها و نوع تسلیحات را حفظ کند. همچنین پیشنهاد شده که منطقه حائل ۲ کیلومتر در سمت سوریه گسترش یابد.
در نوار همجوار منطقه حائل و نزدیک‌ترین بخش به مرز اسرائیل در سمت سوری، استقرار نیرو‌های نظامی و سلاح‌های سنگین ممنوع خواهد بود. با این حال، سوریه می‌تواند نیرو‌های پلیس و امنیت داخلی خود را حفظ کند. یک منبع آگاه گفته است که بر اساس پیشنهاد، کل منطقه از جنوب‌غرب دمشق تا مرز اسرائیل به‌عنوان منطقه پرواز ممنوع برای هواپیما‌های سوری تعیین می‌شود.
در مقابل این محدودیت‌ها در سمت سوری، اسرائیل پیشنهاد داده است که به‌تدریج از تمام سرزمین‌هایی که طی ماه‌های اخیر در سوریه اشغال کرده، به‌جز یک پایگاه در قله راهبردی کوه حرمون، عقب‌نشینی کند. یک مقام ارشد اسرائیلی گفته است که اسرائیل اصرار دارد در هر توافقی در آینده حضور خود را در آن نقطه حفظ کند.
منبع مذکور همچنین ادعا کرده است که یکی از اصول اصلی پیشنهاد اسرائیل، حفظ یک مسیر هوایی به سمت ایران از طریق سوریه است که امکان حملات احتمالی آینده اسرائیل به ایران را فراهم می‌کند.
ابعاد اقتصادی و منطقه‌ای توافق احتمالی
اردم اوزان، دیپلمات پیشین ترکیه و کارشناس مسائل سوریه، گفته است که الشرع ممکن است برای دریافت کمک اقتصادی و حمایت در بازسازی از سرمایه‌گذاران، کشور‌های حوزه خلیج فارس و واشنگتن، مذاکرات را تسریع کند. او افزود: «تمرکز الشرع بر بهبود اقتصادی می‌تواند او را به سمت امتیازدهی‌های عملگرایانه سوق دهد، اما او باید این موضوع را با حفظ مشروعیت نزد هوادارانش متعادل کند.»
به گفته اوزان، این امتیاز‌ها می‌تواند شامل واگذاری خودمختاری بیشتر به گروه‌های منطقه‌ای از جمله کرد‌ها و دروزی‌ها باشد، و همچنین غیرنظامی‌سازی در نزدیکی مرز‌های سوریه با اسرائیل و اردن.
